Adalet, bir şeyi yerli yerine koymak, herkese hakkını vermektir. Adalet herkese layık olduğunu, emeğinin, işlediğinin karşılığını vermektir. Adalet eşit davranmak, doğru olmak, doğru olanı yapmaktır.
Adalet dirliğin, düzenin, saadetin, huzurun sigortasıdır. Hz. Ömer’in (r.a.) ifadesiyle “Mülkün temelidir.”
Adalet olmazsa hürriyetler çiğnenir, zayıflar ezilir, güçlüler hâkimiyet ve saltanat kurar, istedikleri gibi at oynatır; ezer, yakar, yıkar, kırar, öldürür ve hesap da soran olmaz.
Adalet olmazsa toplumun düzeni bozulur, alt tabakayla üst tabaka arasında uçurumlar meydana gelir, vahşet kol gezer, zalim merhametsizce ezerken, ezilenleri de kin ve düşmanlıklar sarar. Açıkçası toplumun huzuru kaçar, dünya Cehenneme döner.
Cenab-ı Hak Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurmaktadır.
“Ey iman edenler! Adalet üzere olun ve Allah için şahitlik edin - kendi aleyhinize ve anne veya babanızla akrabalarınızın aleyhine bile olsa. Hakkında şahitlik ettiğiniz kimse zengin de olsa, fakir de olsa doğruluktan ayrılmayın; çünkü ikisini de Allah sizden daha iyi gözetir. O halde heveslerinize uyup da adaletten ayrılmayın. Eğer hakikati değiştirir ve şahitlikten veya adaletten yüz çevirirseniz, şüphesiz ki Allah yaptıklarınızın hepsinden haberdardır.” 1
Evde, okulda, çarşıda, pazarda sokakta, mahkemede kısaca her yerde adalet, söz ve davranışlarımızın temeli olmalıdır. Baba çocuklarına, öğretmen öğrencilerine, esnaf müşterilerine karşı adil davranmalıdır. Mahkemede davacı ve davalı doğru konuşarak, şahit bildiğini ve gördüğünü eksiksiz söyleyerek, hâkim tarafsız hüküm vererek adaleti gerçekleştirmelidir. Amir memuruna karşı adil olmalı, devlet adamları kanunların herkese adaletle tatbik edilmesini sağlamalıdır. Babanın sevgide ve malda eşitliğe uymaması, öğretmenin öğrenciye az veya çok not vermesi, şahidin yalan söylemesi, satıcının eksik tartması, alıcının noksan ücret ödemesi, hâkimin taraflı davranması hep adaletsizliktir. Her adaletsizlik de zulümdür.
Adalet, kişinin kendisi veya yakınları aleyhinde hakkı itiraf etmeyi, düşmanın lehinde olsa bile hakkını teslim etmeyi gerektirir. Bunun için Müslümanlara hitaben, “Ey inananlar, (sadece namaz kılmakla kalmayınız) Allah için duran hâkimler, adalet örneği şahitler olunuz.” 2
Başka bir ayette de “Emanetleri ehline veresiniz ve insanlar arasında hükmettiğiniz vakit adaletle hükmedesiniz” 3 hükmü vardır.
Emanetler ehline verilmelidir. Çünkü kamu işlerini ehline vermemek insanlara sosyal, ekonomik, kültürel açılardan zulmetmektir.
Dipnotlar :
1- Nisa Suresi, 135.
2- Maide Suresi,8.
3- Nisa Suresi, 58.
