Bir nazlı kuşa benzer
Çocuk dediğin.
Ev ister, ekmek ister
Öpülmek okşanmak ister.
Cahit KÜLEBİ
Yaşamın ilk yıllarında bir çocuğun en çok zaman geçirdiği kişiler anne ve babadır. Çocuk dünyayı anne ve babasının yardımıyla anlamaya çalışır. Bu süreçte anne ve babayla kurulan ilişkiler çocuğun kendine özgü kişilik özellikleri ve davranış yelpazesi geliştirmesini sağlayacaktır. Anne babanın çocuğa karşı yaklaşımı çocuğun kişilik gelişimini önemli ölçüde etkilemektedir. Ebeveynlerin çocuklara karşı takındıkları olumsuz tutumlar, aşırı koruyucu, aşırı baskıcı ve aşırı hoşgörülü ana baba tutumu olmak üzere çeşitli gruplara ayrılır. Olumlu ana baba tutumu olarak kabul edilebilecek ana baba tutumu ise demok ratik ve destekleyici tutumdur. Bu çalışmada hem olumlu hem de olumsuz ana baba tutumları anlatılacaktır. Ebeveynlere olumu ve demokratik tutumlar geliştirmesi için önerilerde bulunulacaktır.
Aşırı koruyucu ana baba tutumuna sahip ebeveynler çocuklarının gelişimine gereğinden fazla özen gösterirler ve çocuklarını gereğinden fazla denetim altında tutarlar. Çocuklarının başına olumsuz bir şey gelmesinden korkarlar. Bu korkularından dolayı da çocuklarının bağımsız bir şey yapmasına müsaade etmezler. Çocuğun bütün ihtiyaçları ebeveynler tarafından karşılanır. Ebeveynleri tarafından aşırı koruyucu tutumla yetiştirilen çocukların ilerleyen zamanlarda sosyal becerileri gelişmeyebilir. Bu çocuklar hayatının ilerleyen zamanlarda bağımsız karar almakta zorlanırlar, çoğu konu da anne baba desteği görmek isterler ve anne babalarına karşı bağımlıdırlar. Bu kişiler karar alırken başka birinin deste ğini ve görüşlerine muhtaçtır.
Aşırı baskıcı ebeveynler ise kendi düşüncelerinin çocuklarının düşüncelerinden daha değerli olduğunu düşünürler. Onlara göre ebeveynler yani kendileri yeterli, donanımlı ve tecrübelidir çocuklar ise tecrübesiz, hata yapmaya yatkın ve acemidirler. Ebeveynler bu düşüncelerinden dolayı çocuklarının kararlarına ve düşüncelerine saygı göstermezler ve çocuklarla onların düşünceleri üzerine konuşmadan direkt kendi fikirlerini uygulatmaya çalışırlar. Anne babanın katı ve sert kuralları vardır. Bu kurallar asla tartışılmaz ve değiştirilemez. Kurala uymayan çocuk cezalandırılır. Davranışlar ve cezalar aşırı orantısızdır. Eleştiri ve aşağılama çok yaygın görülür. Çocuğu aşağılama ve eleştirme davranışları görülür. Doğru davranışlardan çok yanlış davranışlara odaklanılır. Bu düşünce ve davranışlarından dolayı ebeveynler çocukla çatışmaya girerler ve çocuğa karşı katı bir disiplin anlayışı geliştirirler. Baskıcı ve otoriter anne babalara sahip çocuklar ise kendilerini değersiz ve yetersiz görebilmektedir. Bu çocuklar suçlamalar karşısında duygu ve düşüncelerini ifade etmekten çekinir. Bazen anne babanın baskıcı tavırları altında ezilen bu çocuklar bazen de anne babalarına karşı içten içe düşmanca tavırlar besleyebilir. Çocuklar bazen ailelere direnir, onlara başkaldırır ve arkadaş çevrelerine de bu zorlayıcı yaşam olaylarını vurarak kırarak yansıtırlar.
Aşırı hoşgörülü ve ilgisiz tutuma sahip aileler çocuklarının davranışlarıyla ilgilenmez ve onları denetlemezler. Çocuklarını davranışlarında gayet serbest bırakan aileler çocuklarının gelişmesi ya da çocuklarını yönlendirmek için ona gerekli rehberlik etmezler. Evde herhangi bir kural yoktur ve çocuklara da herhangi bir sınır çizilmemiştir. Bazen bu aileler “çocuk hayatı kendi yaşasın, yaşadıklarından tecrübe edinsin’’ diyerek çocuklarının hiçbir kararına karışmaz. Bu düşüncelerin hakim olduğu ailelerde, çocuklar anne ve babalarını ellerinde oynatabilirler. Bazen evin reisi çocuk olabilir. Bazen de bu ilgisizce davranışlara karşı çocuk ta ailesine karşı ilgiyi tamamen kesip akranlarına yönelebilir. Bu şekilde ebeveynlere sahip çocuklar hem sağlık açısından hem de ruhsal açıdan riskli davranışlarda bulunabilirler. Bu çocuklar hayatları boyunca çok fazla travmatik olaylara maruz kalabilirler.
Olumlu ve Demokratik Anne Baba Tutumuna Sahip Aileler ve Çocukları
Bu tür durumlarda anne baba çocuğun fikirlerini ve ihtiyaçlarını dikkate alırlar. Bununla birlikte evdeki kurallar çocuğun fikirleri de alınarak belirlenir. Kurallar ve sınırlar herkes için geçerli ve anlaşılabilirdir. Çocuk kural ve sınırların içinde özgürdür. Aile bireyleri arasında derin, etkili ve sağlıklı ilişkiler vardır. Aile içinde saygı sevgi ve hoşgörü vardır. Anne babalar çocuklarını herhangi bir karşılık beklemeden içten ve derin duyguyla severler. Çocuklarının davranışlarını ilgiyle izleyip, onları kendi ayakları üzerinde durabilecek şekilde güçlü yetiştirirler. Anne baba tutumları ve davranışlarıyla çocuk için doğru model ve rehberdir. Çocuğun günlük yaşamda karşılaştığı problemler onun yerine çözülemez, problemi çözmek için çocukla birlikte uygun yollar aranır. Anne ve baba çocuğu sevmekle birlikte bu sevgiyi hem davranışlarıyla hem de sözleriyle çocuğa gösterir. Çocuğun paylaşmak istediği duygu ve düşünceler ilgiyle dinlenir.
Demokratik ortamda yetişen çocuklar güven verici bir aile ortamında yetişir. Bununla birlikte bu çocuklar kendine ve çevresine saygı duyan, sınırları bilen, yaratıcı, aktif, fikirlere saygı duyan, fikirlerini rahatlıkla ifade edebilen, kişilik ve davranışları açısından tutarlı, sorumluluk duyguları gelişmiş, hoşgörülü, işbirliğine hazır, duygusal ve sosyal açıdan dengeli bir birey olarak yetişir. Bu yaşlarda kendisiyle ilgili kararlar alabilen ve kendi başına işler yapabilen çocuk ilerleyen zamanlarda kendisiyle ilgili kararlar alabilir. Çocuk kendi haklarına sahip çıktığı gibi başkalarının haklarına da saygı duyar.
