İnşallah kelimesi, Allah’ın geleceğe dönük cümlelerimiz arasında kullanmamızı istediği bir vahiy kelâmıdır.
Bir kısım Yahudi ve müşrikler Peygamber Efendimize (a.s.m.) mağarada üç yüz yıldan fazla yatan gençlerin hikâyesinin ne olduğu, Zülkarneyn hakkında ne bildiği ve ruhun ne olduğu hakkında sorular sormuşlardı. Peygamber Efendimiz (a.s.m.) de o an cevap vermemiş, her gün kendisine gelerek ayetler indirip duran Cebrail’in (a.s.) bu sorularla ilgili de derhal ayetler indireceği kanaatiyle, “Yarın gelin, cevap vereyim” demiş, “inşallah” dememişti.
Fakat Cebrail’in inmesi ve vahyin gelmesi haftalarca gecikti. Peygamber Efendimiz (a.s.m.) bundan müteessir oldu. Nihayet haftalar sonra Hazret-i Cebrail (a.s.) gelince Peygamber Efendimiz (a.s.m.) bunun sebebini sordu. Hazret-i Cebrail (a.s.) de sırayla Meryem Suresinin 64. ayetini, Kehf Suresinin 23. ve 24. ayetlerini ve Duhâ Suresini indirdi.
O an indirilen ayetlere bakalım:
“Biz ancak Rabbinin emriyle ineriz. Gelecek olan, geçmiş olan ve ikisi arasında bulunan ne varsa O’nun ilminde ve kudretindedir. Rabbin hiçbir şeyi unutmuş değildir.” 1
“Hiçbir şey hakkında ‘Yarın bunu muhakkak yapacağım’ deme. Ancak ‘İnşallah’ deyip, Allah’ın dilemesi şartına bağlarsan müstesnadır. Unuttuğun zaman da, yine Rabbini an ve ‘Umulur ki, Rabbim beni bundan daha hayırlı ve doğru bir yola eriştirir’ de.” 2
Görüldüğü gibi Cenâb-ı Allah gelecekle ilgili konuşmalarımızda “İnşallah” dememizi şart koşuyor. Çünkü gelecek bizim elimizde değil. Gelecek Allah’ın takdirindedir. Gelecekte nasıl bir tecelli gerçekleşeceğini bilmiyoruz. Sadece olmasını arzu ettiğimiz şeyler söz konusu. İşte bunları konuşurken Allah’ın dilemesi şartına bağlayarak konuşmamız gerekiyor. Ki, “İnşallah” kelâmı bize bunu sağlıyor.
“Allah nasip eder inşallah” gibi bir cümlede yanlışlık yoktur. Fakat bu kelime ile gelecekle ilgili bir şeyler yapmayı kendi üzerimizden atan bir tembelliği veya kendi yapabileceğimiz şeyleri Allah’a havale eden vurdumduymazca bir havaleciliği kastetmemeye dikkat etmeliyiz.
Bu kelime “Allah’ın dileği ile örtüşmesi halinde ben kararlıyım” manasını içeriyor. Oysa bazen kararsız olduğumuz ve hatta olumsuz düşündüğümüz bir meselede muhataptan kaçmak için “İnşallah” deyip geçiyoruz. Bu yanlıştır. Çünkü bu durumda bu kelâmı bir kaçış cümlesi olarak kullanıyoruz. Muhatabımız da çileden çıkıyor. “İnşallah’la, maşallahla olmaz!” gibi nezaketsiz sözler sarf ediyor. Bu nezaketsizlikte bizim de payımızın olduğunu unutmamalıyız.
Dipnotlar:
1- Meryem Suresi: 64
2- Kehf Suresi: 23, 24