Manisa Büyükşehir Belediyesi Yayınları arasından çıkan dört ciltlik, “Milli Mücadele Döneminde Manisa” adlı eserle ilgili olarak editörleri Prof. Dr. Nurettin Gülmez ve Doç. Dr. Nejdet Bilgi ile sohbet ettik. Sorularımıza içten cevaplar aldık. Aşağıda, bu sohbeti bulacaksınız.
Namık Kemal Erdem: Sayın hocalarım elimde tuttuğum dört ciltlik eser beni heyecanlandırdı. Bu eserin yazılmasına nasıl karar verdiniz? Kitabın hikâyesi var mıdır? Varsa nedir?
Nurettin Gülmez - Nejdet Bilgi: Bu çalışma, “100. Yılında Manisa ve Çevresinde İşgal” başlığıyla 8 Mayıs 2019 tarihinde on-on beş kadar bilim insanı ile başlamıştı. Çünkü Manisa ve çevresinin Yunan işgali altına düşüş sürecini, yüzüncü yılında değerlendirmek ve bir otokritik yapmak amacıyla yola çıkılmıştı. Buna göre 2019 yılında işgal, 2020-2021’de işgal yıllarında Manisa ve 2022 içinde de Manisa’nın kurtuluşu konularında çalışmalar yapma plânlanmıştı.
2019 yılı çalışmalarına başlanıldığı ve hatta yazıların yavaş yavaş gelmeye başladığı bir zamanda, 8 Eylül 2019’da Türk Eğitim Sen ve Manisa Büyükşehir Belediyesi’nin organize ettiği, “Manisa’nın Kurtuluşu” konulu panel gerçekleştirildi. Panelin moderatörü Cengiz Çakaloğlu, konuşmacıları Hasan Mert, Nejdet Bilgi ve Nurettin Gülmez idi. Konuşmalar sırasında Milli Mücadele döneminde Manisa ile ilgili kapsamlı bir çalışma bulunmadığına, Manisa’nın işgali, işgal yılları ve kurtuluşu konularının değerlendirilmesine ihtiyaç olduğuna vurgu yapıldı. Destek olunursa çok gecikmiş bu çalışmanın yapılabileceği, başlamış olan bir çalışmanın kapsam ve bilim insanı kadrosunun genişletilerek sonuçlandırılabileceği söylendi.
Oturumun bitiminde soru cevap kısmına geçildiğinde söz isteyen Manisa Büyükşehir Belediye Başkanı Cengiz Ergün; “Böyle bir çalışmayı desteklemekten gurur duyarım. Siz ekibinizi kurup çalışmaya başlayın. Biz üzerimize düşen ne varsa yaparız,” dedi. Bu destek ve güven, bizleri daha geniş ve zor bir çalışmaya yönlendirdi. Büyük bir sorumluluk yükledi.
Konu ile ilgili hızlı bir şekilde kadro kurma çalışmaları başladı. Yazı istek ve taahhüt formları 5 Aralık 2019’da araştırmacılara gönderildi. Kısa sürede cevaplar ve taahhüt yazıları geldi. Arkasından proje hazırlandı. Manisa Büyükşehir Belediye Başkanı Cengiz Ergün ve editörler arasında protokol 19 Aralık 2019 tarihinde imzalandı. Protokolün imzalanmasından sonra araştırma süreci başladı.
Araştırmacılara, 10 Eylül 2020 tarihi, yazıları göndermenin son tarihi olarak verilmişti. Arşiv başvuruları ve cevapların gelmesi beklenirken Çin’deki virüs Türkiye’ye de ulaştı. Covid-19, bütün ülkelerin hayatını alt üst ettiği gibi araştırmacıları da etkiledi. Ancak kısa bir tereddütten sonra, projenin yürütücüleri Nurettin Gülmez ve Nejdet Bilgi arasında, yani aramızda, bir durum değerlendirmesi toplantısı yaptık. Toplantıda çalışmanın devam ettirilebileceğine karar verdik. Covid-19’un getirdiği zaman kaybının, araştırma süresinin uzatılarak telafi edilebileceği görüldü. Yazıların son gönderilme tarihine elli günlük ilave ile 30 Ekim 2020 tarihine uzatıldı. Yine de bazı yazıların tamamlanarak teslimi Kasım sonuna kadar sürdü.
Bu arada Manisa Büyükşehir Belediye Başkan Danışmanı Azmi Açıkdil, ilgisini eksik etmedi ve salgın döneminde araştırmanın devam ettirilip ettirilemeyeceğini, tamamlanıp tamamlanamayacağını sordu. Konuyu yakından takip etti. Her arama bize can ve heyecan verdi. Biz de araştırmacılara bu heyecanı aktardık. Çalışmanın güzel bir sonuca ulaştığını görüyoruz.
Namık Kemal Erdem: Hocam, bu eserde neyi konu edindiniz?
Nurettin Gülmez - Nejdet Bilgi: Manisa ve merkez ilçeler dışında kalan 15 ilçenin hepsi için bir Milli Mücadele tarihi oluşturmayı hedefledik. Çünkü bu ilçelerin bir kısmı Milli Mücadele yıllarında bir nahiye veya büyükçe bir köy durumundaydı. Saruhanlı, Gölmarmara, Sarıgöl/İnegöl, Selendi, Ahmetli ve Köprübaşı, Cumhuriyet döneminde ilçe olmuşlardı. Onlarla ilgili bilgiler de kaynaklardan satır satır yapılan taramalar sonucunda elde edildi.
Manisa ve on beş ilçesinin işgal altına düşmesi, işgal yıllarında yaşananlar ve kurtuluşu ana başlıkları altında değerlendirildi. Ayrıca Milli Mücadele dönemi kahramanlarının hayatlarına yer verilmesi sağlandı. Milli Mücadele ile ilgili olarak, yüz yıl sonra hafızada kalanlar derlenmeye çalışıldı. Milli Mücadele’yi yaşayanlar, görenler, duyanlar artık aramızda yoktu. Sözlü tarih çalışmaları, maalesef daha önce yapılmamıştı. Bu yüzden yüz yıl sonra akılda kalanları toplamak ve toplumsal duyarlılık düzeyini anlamaya çalışmakla yetinmek zorunda kalındı. Yani bazı ilçeler için, Milli Mücadele Tarihi yazmaya çalışıldı. Diğer ilçeler ve Manisa Merkez için de aklı karıştıran sorulara cevaplar arandı, bilgiler toplandı, sınıflandırıldı ve akademik bir değerlendirmeye tâbi tutuldu.
Namık Kemal Erdem: yerli kaynakların dışında yabancı kaynaklara da yer verildi mi? Yoksa tek taraflı bir değerlendirme mi yapıldı?
Nurettin Gülmez-Nejdet Bilgi : Milli Mücadele döneminde Manisa ve çevresinde yaşananların yabancı basına yansımaları; İtalya, Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Avustralya ve Yunanistan örnekleri üzerinden incelendi. Yunanistan basınının bakış açısı ve değerlendirmeleri, bu mücadelenin karşı tarafı olması yönünden önemli idi. İngiltere, Yunanistan’ın destekçisi ya da Yunanistan İngiltere’nin tetikçisiydi. İtalya Yunan işgaline olumlu bakmayan tarafı temsil ediyordu. Çünkü kendisine vaat edilen topraklar Yunanistan’a verilmişti. ABD ve Avustralya, İngiltere’nin etkisi altında Türkiye’ye bakan yerlerdi. İşte bu çalışmada, bu ülkelerin basınının, Manisa ve çevresindeki Yunan işgallerine ve Büyük Taarruz sonrası geri dönmek zorunda kalışına bakış açısı görülebilir.
Namık Kemal Erdem : Dört ciltlik bir çalışma ortaya çıkmış. Bu bölümlemeyi neye göre yaptınız?
Nurettin Gülmez - Nejdet Bilgi: Projeyi kitaba dönüştürürken, kullanışlı olması için dört cilt olarak düzenlendi. Öncelikli olarak 1. Cilt’te, vilayet geneliyle ilgili araştırmaları Manisa Vilayeti başlığı altında, Manisa kenti ve çevresiyle (Şehzadeler + Yunusemre) ilgili araştırmalar ise Manisa Merkez başlığı altında verildi. Diğer ilçeler sonraki ciltlerde alfabetik sırayla yer aldı. 2. Cilt’te Ahmetli, Akhisar, Alaşehir ve Demirci ele alındı. 3. Cilt’te Gölmarmara, Gördes, Kırkağaç, Köprübaşı ve Kula incelendi. 4. Cilt’te Salihli, Sarıgöl, Saruhanlı, Selendi, Soma ve Turgutlu’ya yer verildi.
Namık Kemal Erdem : Eserde geniş bir yazar kadrosu var. Kadroyu neye göre ve nasıl oluşturdunuz?
Nurettin Gülmez - Nejdet Bilgi: Yazar kadrosu, başta Manisa Celal Bayar Üniversitesi’nden olmak üzere farklı üniversite ve kurumlara mensup geniş bir akademisyenler grubundan oluşmaktadır. Her birinin projeye katkısı ve özverisi değerlidir. Yazar kadrosu, daha önce bu konuları çalışmış, birikimi olan ve çalışmaya değer katan araştırmacılardan meydana getirildi. Eserin yazım sürecine 38 araştırmacıyla başladık ve 38 araştırmacıyla tamamladık. Bu süreçte, iki arkadaşımız, Öğr. Gör. Şükran Oğuz ve Yüksek Lisans Öğrencisi Beliz Bayar, salgın şartları nedeniyle çalışmalarını yürütemeyeceklerini beyan ettiler. Proje yönetimi bu çalışmaları yürütmeyi üstlenen Şaban Çetin ve Sezai Eren’i projeye dâhil etti. Dolayısıyla araştırmacı sayımız yine 38 olarak kaldı. Projeden ayrılmak zorunda kalan ve sonradan dahil olan arkadaşlarımıza teşekkür ediyoruz. Proje kapsamında 66 başlık belirlemiştik. Bunlardan sadece iki tanesinin (işgale katılan Yunan komutanlar ile işgale tepki ve kurtuluşa tebrikler) yazımından, veri yetersizliği veya mevcut bilgilere yeni bir şey katmayacağı değerlendirilerek vazgeçildi. Dolayısıyla, çalışmada 64 ayrı başlıkta, 64 ayrı konu işlenmektedir.
Bu çalışmaya katkı koyan yazarlarımızı, özverili çalışmalarından dolayı unvan ve alfabetik soyadı sırasına göre, ayrıca anmak isteriz: Prof. Dr. Keziban Acar Kaplan, Prof. Dr. Mevlüt Çelebi, Prof. Dr. Nurettin Gülmez, Prof. Dr. Şaduman Halıcı, Prof. Dr. Hasan Mert, Prof. Dr. Şayan Ulusan, Doç. Dr. Nejdet Bilgi, Doç. Dr. Cengiz Çakaloğlu, Doç. Dr. Celal Metin, Doç. Dr. Ömer Metin, Dr. Öğr. Üyesi Melih Akdeniz, Dr. Öğr. Üyesi Beral Alacı, Dr. Öğr. Üyesi Ali Galip Alçıtepe, Dr. Öğr. Üyesi İlker Mümin Çağlar, Dr. Öğr. Üyesi İsmail Oğuz, Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Tok, Dr. Öğr. Üyesi Hasan Türker, Öğr. Gör. Dr. Abdullah Doğtekin, Öğr. Gör. Dr. Mesut Özekmekçi, Öğr. Gör. Şaban Çetin, Öğr. Gör. İbrahim Şahin, Doktora Öğrencisi Samet Arıcıoğlu, Doktora Öğrencisi Adem Budak, Doktora Öğrencisi Hasancan Eralaca, Doktora Öğrencisi Göktuğ İpek, Doktora Öğrencisi Meltem Önder, Doktora Öğrencisi Sevtap Selçuk, Bilim Uzmanı Bünyamin As, Bilim Uzmanı Mehmet Gökyayla, Bilim Uzmanı Furkan Vural, Yüksek Lisans Öğrencisi Kübra Aslan, Yüksek Lisans Öğrencisi Sena Cesur, Yüksek Lisans Öğrencisi Tuğçe Dilik, Yüksek Lisans Öğrencisi Gülsen Ergüven, Yüksek Lisans Öğrencisi Gökay Tunalı, Yüksek Lisans Öğrencisi Hatice Uslu, Öğretmen-Yazar Sezai Eren ve Araştırmacı Rabia Akgüvenç. Bu çalışma, bu değerli kadronun eseridir. Kendilerine ayrı ayrı teşekkür ediyoruz.
Bu çalışmaya katkı yapan yazarlarımız, öncelikle akademik ilişkileri dolayısıyla Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir Demokrasi Üniversitesi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi’ne mensupturlar. Ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı ve Turgutlu Belediyesi mensubu yazarlarımız da bulunmaktadır. Dolayısıyla, yazarlarımızın bağlı olduğu veya öğrenim gördüğü kurumlara da teşekkür ediyoruz.
Namık Kemal Erdem: Hocalarım, güzel bir çalışma olmuş. Emeğinize sağlık. Son olarak söylemek istediğiniz bir şey var mıdır?
Nurettin Gülmez - Nejdet Bilgi : Güzel sözlerinize teşekkür ederiz. Her çalışmada olduğu gibi bu çalışmada da bazı eksiklikler ve eleştirilecek yönler bulunabilir. Ancak bu eser, Manisa merkez ilçeleri ve on beş ilçesinin Milli Mücadele dönemindeki tarihini derli toplu sunan bir çalışma olması açısından değerlidir. Temel kaynak niteliğindedir. Bundan sonraki araştırmalara yön vereceği gibi, yeni araştırmaların yapılmasına da kapı aralayacaktır. Ayrıca Milli Mücadele’nin zaferle sonuç lanmasında Manisa ve ilçelerinde yaşayan insanların ve Kuva-yı Milliyecilerin büyük katkısını da ortaya koymaktadır. Sakarya zaferi ve Büyük Taarruz, Demirci, Gördes, Selendi, Simav, Gediz, Sındırgı, Bigadiç dağlarında dolaşan Demirci Kaymakamı İbrahim Ethem Akıncı ve onun Akıncı Müfrezelerinin çabaları ve katkıları görülmeden anlaşılamaz veya eksik anlaşılır. O yönüyle de dikkatle incelenmesi gereken bir eserdir.
Bu çalışma aynı zamanda, yazarlarının ve Manisa Büyükşehir Belediyesi’nin İstiklâl Savaşımızın Yüzüncü Yılı’na naçizane armağanıdır.
Çalışmanın hazırlanmasında ve yayımlanmasında desteklerini esirgemeyen, Manisa Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Cengiz Ergün’e ve Manisa Büyükşehir Belediye Başkan Danışmanı Sayın Azmi Açıkdil’e çok teşekkür ederiz.
Namık Kemal Erdem : Hocalarım, okuyucularımız ve meraklıları, bu esere nasıl ulaşabilirler?
Nurettin Gülmez - Nejdet Bilgi: Manisa Büyükşehir Belediye Başkanlığından ücretsiz olarak temin edebilirler. Çünkü Manisa Büyükşehir Belediye Başkanlığı bu eseri, bir kültür hizmeti olarak değerlendirmektedir.
Namık Kemal Erdem: Hocalarım, ben de size, bu güzel çalışmayı memleketimize kazandırdığınız için teşekkür ederim.
Nurettin Gülmez - Nejdet Bilgi: Biz teşekkür ederiz.
