ALİ Haydar AKSAKAL


SARUHAN BEY TÜRBESİ VE SARUHAN OĞULLARI


               Saruhan Bey, Manisa’yı Bizanslılar’dan alan ve bu kenti Türk beyliklerine kazandıran büyük bir komutandır.

               Saruhan beyliğine ismini verdi, Harzem Beyi olarak, Bizans sınırlarında Uçbey olarak görev yaptı.

               1300 yılında Phıladelphia (Alaşehir) ve Manisa (Magnesia) civarına yerleşerek beyliğini kurdu. 

               Bizans'ı sıkıştırmaya başladı. Manisa (Magnesia) üzerine yürüyerek 1313 yılında kenti aldı, bu tarihten sonra kentin ismi Saruhan olarak değişti. 

               Beyliğini Alaşehir’den Ege kıyılarına kadar genişletti. Batıya açılma zorunluluğu, onu denizciliğe sevk etti. Ölümü bu topraklarda büyük üzüntü yarattı. 

               Torunu İshak Bey, dedesi için bir türbe yaptırdı. Muradiye Camisinin batısında, Saruhan Parkı’nın içinde, tek katlı bir bina, türbenin içinde her hangi bir yazıt yok. Sandukası korunmuştur. Kuzeye açılan kapısının sol tarafında, dışarıda eski türbedarlardan birisinin mezarı vardır.

               Cumhuriyetin ilk yıllarında, türbeyi o dönemin Belediye Başkanı yıkmak istemiş. İstanbullu bir tüccar türbenin bulunduğu arsayı satın alarak türbenin yıkılmasını önlemiş. Ölümünden sonra oğlu Fahrettin İlyas Bey yerine geçti. İşlenen tarım arazisinin artmasıyla ziraat gelişti, ticari hayat canlandı. Darphanelerinde Latince sikkeler basıldı. Batılı tüccarlar Saruhan’a gelerek alış veriş yaptı. Yıldırım Beyazıt 1390 yılında Phıladelpia’yı aldı, Saruhan üzerine yürüdü, kenti zaptetti. 

               Timur 1402’de Ankara Savaşı’nı kazanınca, Beylikleri sahiplerine iade etti. Anadolu karıştı, Aydın ve Saruhan Beyleri padişah Çelebi Mehmet’e karşı birlik kurdu. 

               Bir müddet sonra Çelebi Mehmet, Birleşik Beylerin ordusu üzerine yürüdü, onları Aydın’da yendi. Saruhan’a dönerek kenti aldı. Saruhan, 1833 yılında İbrahim Paşa’nın kuvvetleri tarafından işgal edildi. Kütahya’da antlaşma sağlandı, işgale son verildi.

               Saruhan Sancağı Anadolu eyaletine bağlıydı. 1847'de eyaletsel bölünme oldu. Saruhan Eyaletine, Merkez Sancak, Karesi, Ayvalık ve Sığla katıldı.

               1867 Vilayet Nizamnamesi ile Saruhan Eyaleti, sancağa dönüştürülerek Aydın Vilayetine bağlandı. Saruhan Sancağı, bu durumunu 19. yüzyıl sonuna kadar korudu.

               Bütün yazarlar, Saruhan Beyliği’nin 15 kenti, 20 kalesi olduğunu yazdı.

               Türbenin önündeki Saruhan Bey’in anıtı, Manisa Belediyesi tarafından yaptırıldı.

YAZARLAR