Şeytan نا َط ْي َش hayırdan ve rahmetten uzaklaşmış İblis إِب ْل ِس ise derin ümitsizliğe düşen, Allah’ın rahmetinden ümidini kesen anlamındadır. Kur’an Âdem’e secde meselesinde İblis’e, kibirlenip dik başlılık yaptığı andan itibaren şeytan der. Yani İblis, şeytana dönüşmüştür. İblis tektir, şeytanlar ise çoktur. Kur’an’da şeytanın yandaşlarından (Araf [7] 27), ordusundan (Şuara [26] 95), soyundan (Kehf [18] 50), dostlarından (Enam [6] 121; Hac [22] 4; Nisa [4] 76), insan ve cinlerden de şeytanlar bulunduğundan söz edilmektedir.
Şeytan, Allah’a ve ahirete inanır (Araf [7] 14), Rabbinden de korkar (Enfal [8] 48; Haşr [59] 16). Allah’ın isyan etme hürriyetini verdiği İblis Rabbini inkâr ettiği için değil, secde emrini dinlemediği, inat ve kibir yüzünden yanlışta ısrar ettiğinden dolayı hem âsi hem de kâfir oldu (Bakara [2] 34; Enfal [8] 48). Bu yüzden İblis Allah’ın rakibi değil, kibrine yenilmiş bir kuludur. Allah elbette ona karşı aciz değildir. İblis Allah’tan izin isteyip kıyamete kadar yaşama ruhsatı da almıştır (Araf [7] 15; Hicr [15] 36, 37; Sad [38] 80).
Kur’an, şeytanın gücünün sınırlı, hile ve tuzaklarının zayıf olduğunu haber verir (Nisa [4] 76). Şeytan gücü ve otoritesi olmadığı halde onun bütün mahareti, insanları tahrik etmek ve kendi yoluna çağırmaktan ibarettir: “…Zaten sizi zorlayacak bir gücüm yoktu…” (İbrahim [14] 22). Her ne kadar şeytan çok güçlü görünse de onun insanları kötülüğe zorlayabilecek bir gücü yoktur.
Âdem ve İblis, Rablerinin emrini dinlemedikleri için Allah’a âsi oldular (Taha [20] 121). Âdem hatasını anladı, istiğfar edip tövbe etti. Fakat İblis kibrinden dolayı yanlışında ısrar etti ve kaybetti. Yine önemli olan İblis’in yaptığı gibi suçu Allah’a atmamaktır. Allah onu saptırmamış, İblis kendisi sapmıştır. Ama İblis buna rağmen yaptıklarının suçunu Allah’a atmıştır: “Beni sen saptırdın!” (Hicr [15] 39; Araf [7] 16).
İblis’in düşmanlığı ve her türlü vasıta ile imkâna rağmen Allah’ın saptıramayacağını belirttiği ihlaslı kulları (Hicr [15] 39-40, 42; İsra [17] 64- 65; Sad [38] 83; Sebe [34] 20-21) hem erkekler hem de kadınlardır.