Bildiğiniz gibi 60 lı yıllarda Demirci’de Çat değirmeni yolu üzerinde, Sıçancık deresi etrafında, Hisarcık kaplıcası yolunda bakımlı bağ ve bahçeler bulunurdu.
Eşrafın tek tutkusu bağ ve bahçelerdi. Henüz zeytin, şeftali tarımı yokken yerli tür elma, armut, erik, ayva, vişne, ceviz, incir ağaçları görünürdü çevrede.
Bahar aylarında budama, akçapa - karaçapayla başlayan çalışmalar, gübreleme, kükürt atma, omca diplerini sulama ile devam eder, ekim ayında pekmez kaynatıp, üzüm kurutma sergileri toplanarak bağbozumuna kadar sürerdi.
Bahçesinde su bulunanlar mayıs ayında sebze fidesi dikerler. Suyu olmayanlar ya komşusundan alırlar veya çeşni dediğimiz su istemeyen domates dikerlerdi. Bu işler daha ziyade pazar günleri ailece iş bölümüyle gerçekleşirdi.
Haziran sonu alaca dediğimiz salkımın yarısı siyah yarısı da daha açık tonlarıyla üzüm taneleri göründüğünde büyüklerimiz on güne üzüm yeriz derler içimizi tarif edilmez bir sevinç kaplardı.
Okullar tatil olduğu cumartesi, evden kap kacak yorgan kilim toplanır bağlarda bulunan kerpiç ahşap evler badalanalır ve yerleşilirdi. Elmalar dibine dökmeye başlar biz çocuklar hemen dökülenleri annemizin önüne yığar, onlar da ellerinde bağbıçağı ile dörde bölerler damların üzerine serilir ve kuruyunca elma kakı olarak dışardan gelen toptancılara satılırdı.
Sebze bahçeleri sulanır önce biberler çiçek açar sonra domates ve patlıcanlar. Bağ arası çocuk sesleriyle dolar komşulara gezmeye gidilir akşamları çalı çırpıdan kurumuş üzüm çubuklarından ateş yakılır, tutuştuğunda hep beraber ‘Ha varıyo’ diye bağırdığımız şenlikler yapılırdı. Ateşe patates, ayva atılır ateş söndüğünde yenirdi.
Bu ateş Yunan işgalinde Demirci’lilerin düşmanı korkutmak ve moral kazanmak için yaptıkları yöresel bir ananeden kalmıştı.
Bağlarda üzümün her çeşidi; Sultaniye çekirdeksiz, iri taneli beyaz renk çavuş üzümü, alaca göründüğü için hırsızın çalmadığı hırsız çalmaz, iri karalar, iri pembeler, askılıklar. Ayvamız sert sulu olur, elde yenmesi zor olduğu halde hoşaf ve reçeli mükemmel olurdu.
Figaniefendi eriği olmayan bahçe olmazdı. Bu erik Demirci eşrafından Figani efendinin bulup yetiştirdiği şifalı bir meyveydi. Hazımsızlık, kabızlık gibi mide ve bağırsak hastalıklarına iyi gelir, kurusu kışın her evde ilaç olarak bulunurdu.
Akşamları televizyon vesaire olmadığından büyüklerin anlattığı kurtuluş savaşı hikâyeleri veya asayiş yokken türeyen efelerin, eşkiyaların zulmü anlatılır, bazan da kadınlar çocuklar arkası yarın kuşağı diye anons edilen bugünkü dizilerin emsali radyo tiyatrosu dinler olayları hayalinde yaşatır konuştururdu.
Bizim bağ kavaklı harman mevkiinde beş dönüme yakın içinde suyu çeşmesi ve bahçe sulama için havuzu olan ilçenin tam gün batımında , ezan sesleri duyulan yaklaşık 3 km.uzaklıkta yamaçta konumluydu. Gün batımında ilçenin evlerinin camları gittikçe koyulaşan turuncu rengi görünürdü bizim oralardan.
Akşam ezanı okunduğunda dedem namazı kılar, karpit lambasını yakardı. Karpit lambası bir tas gibi yeri olan taş görünümlü karpitin oturtulduğu üzerine biraz su döküldüğünde gazlar çıkan, ince imbik gibi borudan sızan gaza kibrit yakıldığında etrafa ışık verirdi. İkiyüz elli gram karpit bir gece giderdi. Daha varlıklılar lux lambası kullanır, onun ışığı daha güçlü aydınlatırdı. Bu karpit lambalı akşamlar da anlatılanlar bize fllm seyrediyormuş gibi gelirdi.
Bu hikâyelerden aklımızda kalan bazıları :
“YAVİKLİ YAVİKLİ”
- Rahmetli anneannem Yunan işgalinde onyedi yaşlarında genç kızmış. Gündüzleri Yunan askerinden sakınır ve saklanırlarmış. Bir gün Kasımfakı mahallesinde Kavaklı cami karşısındaki evlerinin avlusunda üstüste yığılı köfünlerin (ayva çubuğundan yük taşımak için yapılmış büyük sepetler) arasında saklanırken bir yunan askeri görür ve korkar ona parmağındaki yüzüğü göstererek ‘yavikli yavikli’ diyerek tacizinden kurtulur.
ÇÜRÜK ÇIKMIŞ
- Savaşta dedemin babası Kıran Camii’nin imamı Hüseyin Hoca imiş. Altı kızı ve bir oğlu olmuş. Seferberlikte oğlu tam ondokuz yaşındaymış. Gider de gelemez sonra benim ismimi kim yürütür endişesiyle hocalık konumunu kullanıp biricik oğlunu çürük yazdırmış. Savaştan sonra lakabı çürük kalmış. Senelerce O’na böyle hitap edilmiş. Çarşıda bakkal dükkanı açmış. Mal almaya yayan kafile olarak hemşehrileriyle Balıkesir’e gidip bakkaliye eşyasını eşeklere yükler dönerlermiş.
Bu gidiş gelişlerde bazı yar başlarında eşkiya önlerini keser, paralarını ve kıymetli eşyalarını gasbedermiş. Bir keresinde mal almaya giderken dedem parasını kafiledeki bir kadına vermiş emaneten. Eşkıya kadınlara dokunmazmış.
- Dedeme çıkar parayı demiş.
- Can hayliyle valla yok efem! Demiş dedem,
- Efe kamasını çıkarıp kulağını kanatmış, buna rağmen parası olduğunu söylememiş. Üzerlerini aramışlar bir şey yok, bırakmışlar.
- Kulağını kesse de söylemez miydin diyenlere, sermayesiz napardım diyerek kendini savunmuş dedem.
***
ŞEHİT MAAŞI ALMAM
- Babamın dedesi büyükdedem 1914 de Kazancı köyünden seferberliğe katılmış. Çanakkale’den ölüm kağıdı gelince hamile eşinin karnındaki çocuğu oğlan olursa adını Hüseyin koyalım demişler. İki ay sonra Hüseyin amcamız dünyaya gelmiş. Daha sonra ninemiz sehit maaşı hakkını kazanmış, biz vatanımıza maaşla değil kalbimizle bağlıyız deyip maaşı reddetmiş,
***
DEMİRCİ’DE BÜYÜK YANGIN !
50 Yangınında büyük yıkım olmuş. Rahmetli annem derdi ki deden yangından kurtaramadığımız kafesindeki kanaryaya çok üzüldü koca evden ziyade! Her şeylerini almış yangın ellerinden. Kavaklı camisinin karşısından kazanaltı mevkiinde bahçeli büyük bir ev nasip olmuş hemen sonra.
KAZMALI EFE
- Bizzat yaşadığım hatıram ise Kazmalı Efe ile ilgili;
Beş yaşlarında idik. Yine haziran, temmuz ayları bağ arasında bir Kazmalı efe korkusu başladı. Erkekler aman böyle bir şey olursa ekmek bıçağını alın şöyle kendinizi koruyun böyle defedin eşkiyayı diyerek kadınları uyarırdı. Hatta o sene 1962 yılı, bazı komşularımız bağlarına gelemediler eşkiya korkusundan. Çünkü erkekler sabah işe gider,akşam dönerler, kadınlar ve çocuklar bağ arasında kalırdı.
Babam bakkal dükkanının yanısıra 55 model Land rover cipimizle uzun yani parası kuvvetli iş bulursa taksi gibi çalıştırırdı. O aralar eve gelmez oldu.
Soruyorduk anne babam nerede!
İşe gitti biraz uzun sürecek. Saklardı bizden gittiği yeri,
Nihayet bir hafta sonra gördük babamızı.
Meğer Jandarma kiralamış arabayı. Jandarma ile dağlarda Kazmalı Efe’nin peşine düşmüşler. Bardakçı köyünün Sındırgı’ya uzanan dağlarını, Emet gölcük yaylasını karış karış aramışlar.
Birgün karakeçili yörükleri Jandarmaya gelmişler Kazmalı Efe namlı Nurullah Kuzu’nun cesedinin nerde olduğunu haber vermişler. Jandarma cesedi bulup teslim almış.
İlgililer gelip olaya el koymuşlar.
- Anlatılanlara göre Kazmalı efe Yörüklerin çoluk çocuklarına da musallat olmaya başladığı için bir gece bir dağ evinde olduğunu haber almışlar. Hep beraber Kazmalı Efe’nin üzerine çullanıp öldürmüşler. Daha sonra bir eski kilime sarıp elli altmış kişi hep beraber yüksek bir yardan atmışlar cesedi. İlgililere böyle ifade verip şuçu elli kişi üstlenmiş.
Böylece Demirci, Emet, Sındırgı, Simav havalisi rahat bir nefes almış oldu. Rahat ve endişesiz bağlara çıkmaya başladı. Bu olanları olaylara şahit olan babamdan bizzat dinledim.
KARAKEÇİLİ YÖRÜKLERİ
Zaten biz o karakeçili yörüklerihi iyi tanırdık. Çat değirmeninde yerleşik akrabaları vardı ve bizim bakkaldan alışveriş yaparlardı.
Mayıs ayında kışlakları Türkmen dağından yaz için Gölcük yaylasına göçerken bizim bakkaldan çay, şeker, sigara sabun vs. alıp satılması için karın yağı bırakırlardı. Bizde yağları satar borçlarından düşerdik. Bir daha ki görüşmemizde hesaplaşırdık.
Çok dürüst saf ve sadakatli insanlardı. Çocuklarının yanakları pembe, saçları alaburs tabir ettiğimiz babalarının kestiği belli olan, yanlar kısa tepeleri uzun olurdu.
Temiz hava ve keçi sütü içtiklerinden çok hareketli ve pratik olurlar derdi babam.